“Masalların lisanı; yarı hayal dilidir”

Judith Malika Liberman: “Masallarda, fakat hayallerde görebileceğimiz kurgular var ve birebir hayaller üzere şuur ötemize seslenirler. Masallar çocuklara da çoklukla uyumaları için anlatılır, yani orada da bir nevi trans hali kelam konusu. Masalları hakikaten algılamak, onların verdiği tadı daha da artırmak, anonim insanlık kültürünün alt metin olarak vermek istediklerini tam olarak hissetmek için trans haline geçmeye çalışmak gerekiyor. O kanala girebildiğinizde, var olan vakit ve yer algısı kayboluyor. Ve günümüzün vakit, yer ve entelektüel algısıyla masallara nüfuz etmek ve masalların size nüfuz etmesi pek mümkün değil.”

Memleketler arası Koçluk Federasyonu ICF Global’in ülkemizdeki tek yetkili temsilcisi ICF Türkiye, bir yıldan fazla bir müddettir gerçekleştirdiği “Çarşamba Buluşmaları” webinar serisinin Güz periyoduna; Fransız anlatma uzmanı, masalcı, eğitmen ve sanat terapisti “Judith Malika Liberman”ı konuk ederek devam etti. Aktiflikte, “Dünyanın duyduğu kıssalar değişirse, dünya değişir” başlığı altında, farklı bir dünyanın mümkün olduğunu hatırlatan ve o dünyaya giden yolu ortaklaşa hayal ettiren bir sohbet gerçekleştirildi.

Liberman: “Hayatımızı, onu yaşarken değil, anlatırken yaratıyoruz. Ve anlattığımız öykü ne kadar sihir doluysa; hayatımız da o kadar sihir ve hayret dolu olur.”

10 yıldır ülkemizde yaşayan ve yetiştirdiği yeni kuşak Anadolu masalcılarıyla masal anlatıcılığının yine canlanmasına katkıda bulunan Liberman, dünyanın duyduğu öyküler değişirse, dünyanın değişeceğine yürekten inandığını vurgulayarak; “Binlerce yıldır gönülden ağıza, ağızdan kulağa, kulaktan tekrar gönüle süzüle süzüle bize gelen şifalı sembolik seyahattir masal. Masallarda kahraman plansız yola adım atan, risk alan kişidir. Masallarda aşk kazanır. Masallarda son ekmek lokması paylaşılır. Masallarda en küçük olan kazanır. Ve kuyunun tabanına düştüğümüzde yeni sihirli dünyalar keşfederiz. Masallar atalarımızın sesidir. Kulaklarımıza fısıldıyor ve bizi hayatımızı yine yorumlamaya çağırıyorlar. Bizler birden fazla vakit daima tıpkı kıssaları anlattığımızda öbür bir dünyanın mümkün olduğunu unutuyoruz. Halbuki hayatımızı onu yaşarken değil, onu anlatırken yaratıyoruz. Ve anlattığımız öykü ne kadar sihir doluysa, hayatın da o kadar sihir ve hayret dolu olur.” dedi.

Hayaller yerine planlara fazla bağlanıldığında, beşerler ortasında güç ilişkisi zayıflıyor

Her masal seansında planladığı bir masal olsa da, o anda en çok hangi masalı anlatmayı hissediyorsa, onu anlattığını vurgulayan Liberman, bu hissedişinde, masal anlattığı sırada orada bulunan beşerlerle kurduğu ağır temasın tesiri olduğuna inandığını söyledi. Liberman kelamlarına şöyle devam etti: “20 yıldır sahnelerde masal anlatıyorum. Bu durumu birden fazla kere yaşadım. İzleyicilerden gelen geri bildirimlerden biliyorum bu kurduğumuz ruhsal-fiziki ilişkiyi. Beşerler ortasında tahminen her vakit bir temas var lakin birçok defa bu ilişki ortasında farklı pürüzler oluyor. Bunların en değerlilerinden birisi bizim rasyonel beyinlerimiz; planlarımızdır. Doğaçlama denen olgunun çok lakin çok bedelli olduğunu düşünüyorum. Planlarımıza fazla bağladığımızda, beşerler ortasındaki güç ilişkisinin zayıfladığını düşünüyorum. Kast ettiğim bu ilişki, fizikî olarak hissettiğim bir ilişki. Bunun, dinleyici kitlesine seslenen, öğretmenlik, müzisyenlik, şarkıcılık üzere her alanda yaşandığını düşünüyorum. Bu ilişki gerçekleştiğinde, bir güç döngüsü oluşuyor ve 2-3 saatlik bir seminerden mesela çabucak herkes zinde çıkıyor. Bu ilişki gerçekleşmediğinde ise çok yorgun çıkıyorlar aktiflikten beşerler.”

İçtiğimiz “çay” üzere bir vakit algısı

Ayrıyeten, bu farklı fizikî temas için, insanların fizikî olarak bir ortaya gelinmesinin de çok değerli olduğunu vurgulayan Liberman; şunları söyledi: “1,5 yıldır pandemiden ötürü beşerler fiziki olarak bir ortaya gelemiyor maalesef. Teknoloji sayesinde şahane online etkinlikler yaptık ve kimileri hakikaten çok verimli oldu ancak fiziki olarak bir ortaya gelmeyi özlediğini gözlemliyorum insanların. Özetle, dinleyici kitlesine seslenilen performanslarda, fiziki olarak bir ortaya gelmek ve bahsettiğim güç döngüsünü oluşturabilmek çok lakin çok kıymetli. Yeri gelmişken, vakit algımıza da biraz değinmem istiyorum: ‘Geçmek bilmeyen zaman’ halinde yaygın bir vakit algımız var. Bu nedenle, etkinlikler için ‘Su üzere geçsin” sözünü çok duymaya başladım. Fakat bu güzel bir şey mi sanki? Yani su üzere geçmesi? Hayatlarımızın su üzere geçmesini istemeyiz sanırım? Doğal olarak, asıl hayatın tadına varıp, varmadığımızı önemseriz. Fakat o kadar korkuyoruz ki, bizi pelte üzere bırakan uzun toplantılardan, etkinliklerden, su üzere geçip gitsin istiyoruz. İşte masal formatı bize, ‘Ne yavaş ne de süratli; doyurucu geçsin’ biçiminde üçüncü bir yol öneriyor. Ben buna, ‘İçtiğimiz çay üzere geçsin’ diyorum. Seçilen bardak ve çay tipinden; açıklık, yoğunluk, sıcaklık oranına kadar itina gösterdiğimiz bir içecektir ve yudum yudum içilir. İşte yaşadığımız her ana bu türlü yaklaşmak değerli. Vakit algımıza tekrar dönersem: En sıkıcı hayat anlarından birisi trafikte geçen müddettir değil mi? Lakin o sıkıcı anlarda bile vaktin akışı değişmiyor aslında; değişen şey o anda kendimize anlattığımız öyküdür.”

Masalların lisanı, yarı hayal lisanıdır

Hem bir olgu hem de metot olarak “masal”a verdiği kıymeti de anlatan Liberman, anlattığı masal öncesi kelamlarını şöyle tamamladı: “Masallar bu çağ için sıra dışı ve şaşırtıcıdır. Ve biz bu çağda onları anlamakta zorlandığımız için tehlike altındalar. Ve az evvel çay ile örneklendirmeye çalıştığım vakit algısı burada da devreye giriyor. Masallar kitaplara ilişkin değildir; yani genelde kitaplaşsın ve okunsun diye üretilmezler. Tabiatları anlatılmaya uygundur ve kelamlı edebiyata ilişkin anonim metinlerdir. Masalların doğum hali ve yeri nitekim çok kıymetlidir. Hayal edelim isterseniz? Birazdan söyleyeceklerimi, Elazığ’ın bir köyünde, 75 yaşında bir teyze anlattı bana. Anadolu’nun çabucak her yerinde, tek bir soba yanan bir odada, eski klâsik aile üyeleri toplanmışlar. Birçok yerde kar en az diz uzunluğu, kapı açılmıyor. Televizyon, kitap yok -Elazığlı teyzem, ‘Kitap olsa da okuyan ya da okuyabilen de pek yoktu’ demişti-, okuyana günlük gazete kaç gün sonra ulaşır kim bilir. Teyzemden aktarmaya devam ediyorum: ‘Özellikle kışın köye masalcılar gelirdi. Nasıl heyecanlanırdık. Havalara zıplardım. Tek gözlü konutumuz vardı, aşağıda hayvanlar yaşardı ve yukarıyı ısıtırlardı. Kış o kadar uzun sürerdi ki, bitmeyecek diye düşünürdü insan. Sırtlarında genelde saz ile gelirlerdi ve tüm köylüler onlara erzak vermek için yarışırdı. Kimin konuğu olacağı değerliydi masalcının. Lakin hangi konut olursa olsun, herkes o konutta toplanacaktı.’ Düşünün, alacakaranlık bir akşam ve yatak odanız kadar bir odada 60 kişi, 70 kişi büyük bir heyecanla masal dinliyor. Bu türlü bir ortamda az da olsa trans haline girilmesi çok mümkün. Vakit farklılaşır, çay örneğinde olduğu üzere algılanmaya başlar. Ayrıyeten, eskinin ulaşım araçlarının azlığı, insanların toprağına, hayvanlarına bağlı olma zorunlulukları, insanların çok azının dış dünyaya fizikî seyahatler yapabilmesi sonucunu doğururdu. İnsanların birçoklarının, köyleri dışındaki dünya ile irtibatları masallar üzerinden ya da gelen masalcının anlattıkları üzerinden kurulurdu. Ve masal dinlenen ortamında tesiriyle, beşerler o anda uyanıklık ile uyku ortasında olurlardı ve biraz da bu nedenle, masalların lisanı, yarı hayal lisanıdır sanırım. Masallarda, lakin hayallerde görebileceğimiz kurgular var ve tıpkı hayaller üzere şuur ötemize seslenirler. Masallar çocuklara da ekseriyetle uyumaları için anlatılır, yani orada da bir nevi trans hali kelam konusu. Masalları nitekim algılamak, onların verdiği tadı daha da artırmak, anonim insanlık kültürünün alt metin olarak vermek istediklerini tam olarak hissetmek için trans haline geçmeye çalışmak gerekiyor. O kanala girebildiğinizde, var olan vakit ve yer algısı kayboluyor. Ve günümüzün vakit, yer ve entelektüel algısıyla masallara nüfuz etmek ve masalların size nüfuz etmesi pek muhtemel değil.”

Masalcı, eğitmen ve sanat terapisti “Judith Malika Liberman”, masallarda kullanılan değerli sembolleri ve genel olarak masal lisanını kıymetlendirerek webinarı tamamladı.

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı