Elektrik piyasasında “serbest düşüş” başladı
Geçtiğimiz gün BOTAŞ tarafından 1 Kasım’dan itibaren geçerli olmak üzere elektrik üretimi hedefli olarak kullanılan doğal gaz tarifelerine yüzde 46,8’lik bir artırım yapıldı. Bu son artırımla birlikte ocak ayından bu yana elektrik üretimi gayeli kullanılan doğal gazın fiyatına toplamda yüzde 183 artırım yapılmış oldu. Öbür taraftan elektrik tedarikçisini değiştirmiş hür tüketicilerin sayısı 2018 yılının Temmuz ayından sonra birinci sefer yüzde 33 düşüş gösterdi. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com, ülkemizin elektrik gereksiniminin yaklaşık üçte birini karşılayan doğal gaz santrallerinin girdi maliyetlerindeki bu yüksek artış ile özgür tüketici sayısındaki rekor düşüşün nedenlerini ve tüketicilere mümkün tesirlerini tahlil etti.
Geçtiğimiz ay güç maliyetlerindeki artış ve tüketici artırımları ile gündemden düşmeyen elektrik piyasasındaki problemler, kasım ayında da gündemdeki yerini koruyacak. Çünkü ayın birinci gününde açıklanan bilgilerle ve yapılan artırımlarla birlikte piyasadaki olumsuz gidişat hızlanırken yaşanan gelişmeler direkt ya da dolaylı olarak tüketicilere yansıyacak. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com, piyasada yaşananları ve tüketicilere tesirini tahlil etti.
Serbest tüketici sayısı yüzde 33 düştü
Elektrik piyasasında tedarikçisini değiştirmiş özgür tüketicilerin sayısı 2018 yılının Temmuz ayından beri birinci kere yüzde 33’lük bir düşüşle 900 binler düzeyine geriledi. Çoğunluğu görece yüksek tüketime sahip bu tüketicilerin özgür tüketicilikten çıkarak ulusal tarifeye dönüş yapması, misyonlu elektrik tedarikçilerinin sırtındaki yükü artıracak. Fakat bu düşüşün tüketicilere tesiri de olacak zira elektrik piyasasındaki ulusal tarifeler, 21 vazifeli elektrik tedarik şirketinin net yüzde 2,38 kâr etmesi aslıyla belirleniyor. Özgür tüketiciler ise bu kapsam dışında kalıyor. Serbest tüketici sayısındaki düşüş ile birlikte bu şirketlerin maliyetleri artacak ve ulusal tarifedeki artırım gereksinimi daha da yükselecek. Halihazırda yükselen maliyetlerle biriken artırım gereksinimi daha da artmış olacak ve bu kısa ya da orta vadede tüketicilere yansıtılacak.
2018 yılında ne olmuştu
Elektrik piyasasında yaşanan bu gelişmeler 2018 yılında elektrik piyasasındaki krize benzerliği ile dikkat çekiyor. 2018 yılının ortalarında günümüzdekine misal kur artışına paralel olarak elektrik piyasası tedarik maliyetlerinde yüzde 68’lik bir artış göstermiş, lakin bu artış tüketicilere yansıtılmamıştı. Bu birinci bakışta tüketici lehine bir gelişme olarak algılanarak olumlu karşılanmış lakin piyasa dinamikleri bozulmuş, özgür tüketicilerin sayısı rekor düzeylerde düşmüştü. Yaşanan gelişmelerin akabinde yılın Ağustos ile Ekim ayları ortasında tüketici elektrik fiyatlarına yüzde 75’lik bir artırım yapılmıştı. Günümüzde yaşanan gelişmelerin o devirle olan benzerliği ise kış aylarında yaşanacak fiyat artışları konusunda telaşların artmasına neden oldu.
Elektrik üretimi hedefli doğal gaz fiyatı 10 ayda yüzde 183 zamlandı
Yaklaşık yüzde 70 oranında yabancı para cinsine dayalı olan Türkiye elektrik piyasası, kurdaki hareketliğe karşı epeyce hassasken global güç krizi ve kurak geçen dönem da elektrik maliyetlerinin rekor düzeyde artmasına neden oldu. Son olarak Kasım ayında elektrik üretim maksatlı doğal gaz fiyatlarına yapılan yüzde 46,8’lik rekor artırımla birlikte elektrik üretiminin üçte birini gerçekleştiren doğal gaz santrallerinin girdi maliyetleri yılbaşına nazaran yüzde 183 artmış oldu. Öbür taraftan ithal kömür kaynaklı elektrik üretimi yılın birinci 9 ayında yüzde 11, hidroelektrik kaynaklı üretim ise geçtiğimiz yıla nazaran yüzde 26,8 düşüş gösterdi. Tüm bu gelişmeler doğal gaz santrallerinde üretilecek elektriğe olan muhtaçlığı artırırken elektrik maliyetlerinin tarafının üst hakikat olacağı beklentisini de güçlendiriyor.
Elektrik tedarik maliyetleri yüzde 90 arttı
2021 yılının Ocak ayında kilovatsaat başına elektrik maliyeti 0,49 TL’yken Kasım ayının birinci iki günü için bu maliyet yüzde 91’lik artışla 0,93 TL düzeylerine ulaştı. Başka taraftan tüketicilere uygulanan vergi ve fonlar hariç elektrik fiyatları meskenler için 0,47 TL, iş yerleri için ise 0,71 TL düzeyinde kaldı. Bu bilgiler elektrik fiyatlarının, konutlar için yüzde 95, iş yerleri için ise yüzde 32 oranında maliyetinin altında kaldığını gösteriyor. Geçtiğimiz günlerde alınan bir kararla aylık 300 bin TL üzerinde elektrik tüketen tüketicilerin tarife yapısı değiştirilmiş ve direkt olarak elektrik maliyetlerine endeksli yapıya geçilmişti. Bu kararla elektrik piyasasının rahatlatılması amaçlanmış olsa da sonucunda üreticilerin girdi maliyetleri artmış olacak fakat piyasadaki rahatlama hayli sonlu kalacak.
“Evlerde en ucuz elektrik ve doğal gazı tüketmenin tüketiciye gerçek bir yararı yok”
Elektrik piyasasında yaşanan son gelişmeleri yorumlayan encazip.com’un kurucusu Çağada KIRIM, şunları söyledi:
“Serbest piyasa dinamiklerinin bozulması ile hür tüketici sayısı düşüyor ve bu tüketicilerin yükü, tüm tüketicileri ilgilendiren ulusal tarife düzeneğine kayıyor, bu da tarifedeki artırım gereksiniminin daha da yükselmesine neden oluyor. Öbür taraftan Avrupa’daki en ucuz mesken elektrik ve doğal gazını kullandığımıza dair açıklamalar gerçek olmakla birlikte, bu yaklaşım birçok sakınca barındırıyor. Zira aslında Avrupa’da meskenler yerine endüstricinin ve iş yerlerinin elektrik fiyatlarının daha düşük düzeylerde olması stratejisi görülüyor. Avrupa Birliği ülkelerinde endüstriciler ve iş yerleri elektriği, konutlara kıyasla yüzde 40 ile 50 oranında daha ucuz kullanıyor. Böylelikle Avrupa ülkelerindeki üreticilerin girdi maliyetleri daha düşük olurken iğneden ipliğe tüm tüketici eserlerinin fiyatlarında artış baskısı oluşmuyor. Bizde ise bunun tam zıddı uygulanıyor ve üreticinin güç fiyatları çok daha yüksek tutuluyor ve bir manada bunlar konut güç fiyatlarını fonluyor. Bunun sonucunu da hem enflasyon datalarında hem de market alışverişlerimizde görüyoruz. Kuşkusuz elektriğe artırım yapılmasına kimse sevinmez lakin piyasa şartlarına nazaran acı ilacı içmezsek ne yazık ki hastalığın tedavisi mümkün olmaz ve krizden çıkış imkânsız olur.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
